Nhà bình thơ Phạm Đức Nhì
Lời Nói Đầu
Cách đây vài tuần tôi có nhận được email của cô giáo Nguyễn Thị Hoàng (do Phú Đoàn - chủ trang web Bâng Khuâng - chuyển) nhờ “phổ biến rộng rãi” để tìm người dịch tập thơ Cha Khóc Con của nhà thơ Phạm Ngọc Thái sang Anh Ngữ đồng thời “chỉ đường, vạch lối cho nhà thơ gửi tác phẩm đi tham dự giải Nobel quốc tế.”
Tôi đã tra cứu và viết bài Phạm Ngọc Thái Và Giải Nobel Văn Chương để góp một phần nhỏ trong việc “chỉ đường” để nhà thơ Phạm Ngọc Thái thực hiện ý nguyện của mình. Độc giả có thể đọc bài viết theo link sau đây:
Cách đây vài tuần tôi có nhận được email của cô giáo Nguyễn Thị Hoàng (do Phú Đoàn - chủ trang web Bâng Khuâng - chuyển) nhờ “phổ biến rộng rãi” để tìm người dịch tập thơ Cha Khóc Con của nhà thơ Phạm Ngọc Thái sang Anh Ngữ đồng thời “chỉ đường, vạch lối cho nhà thơ gửi tác phẩm đi tham dự giải Nobel quốc tế.”
Tôi đã tra cứu và viết bài Phạm Ngọc Thái Và Giải Nobel Văn Chương để góp một phần nhỏ trong việc “chỉ đường” để nhà thơ Phạm Ngọc Thái thực hiện ý nguyện của mình. Độc giả có thể đọc bài viết theo link sau đây:
http://phamnhibinhtho.blogspot.com/2021/03/pham-ngoc-thai-va-giai-nobel-van-chuong.html
Tập thơ Cha Khóc Con của Phạm Ngọc Thái (phiên bản Phú Đoàn chuyển cho tôi - được copy từ Việt Nam Thư Quán) có 38 bài thơ (CHÚ THÍCH 1) ở dạng e-book. Để độc giả tiện theo dõi, ở cuối bài viết có phần PHỤ LỤC gồm 38 tựa đề theo đúng thứ tự và cái link dẫn đến e-book. Con số trong ngoặc đơn sau câu thơ được trích dẫn chính là số thứ tự của bài thơ có câu thơ đó.
Một Số Ưu Điểm Của Tập Thơ
Đọc hết tập thơ tôi thấy có một số ưu điểm quan trong sau đây:
1/ Ngôn ngữ bình dị, dễ hiểu:
Cha Khóc Con của Phạm Ngọc Thái thành công nhiều nhất ở chức năng truyền thông. Độc giả dễ dàng hiểu được điều tác giả muốn nói, tâm tình tác giả muốn bộc lộ. Ngay cả khi dùng chữ hơi vụng, làm mất đẹp câu thơ, độc giả cũng vẫn “bắt” được tâm ý của ông.
Con mình vào với sử xanhBao giờ non nước tan tành mới tan (1)
Điệp ngữ quá vụng, câu thơ mất đẹp nhưng độc giả vẫn hiểu.
2/ Bút lực mạnh:
Khi làm thơ, tác giả không xoay ngang, trở dọc, o bế, gò ép con chữ, câu thơ, đoạn thơ vào một thủ pháp nghệ thuật nào. Nói theo ngôn ngữ phê bình có tính hài hước là ông không thuộc nhóm những thi sĩ mắc bệnh táo bón – có khi cả buổi không rặn ra một câu thơ.
Những suy nghĩ, ý tưởng, tình cảm của ông tuôn xuống ngòi bút hay bàn phím tương đối dễ dàng. Thời gian viết một bài thơ không lâu. Mấy chục bài thơ dài, bề thế trong tập Cha Khóc Con ông hoàn thành chỉ trong 2 tháng 3 ngày - một thời gian kỷ lục.
3/ Phóng khoáng trong việc áp dụng luật vần
Cha Khóc Con sử dụng 3 thể thơ: Lục bát vài bài, thơ mới trường thiên vài bài, còn lại là thơ mới biến thể. Ngoài ra, tác giả còn pha trộn một số câu lục bát, thơ mới trường thiên vào những bài thơ mới biến thể, không theo một quy củ nào để làm hình thức thơ đa dạng hơn.
Thơ mới biến thể của ông tương đối phóng khoáng trong việc áp dụng luật vần. Số chữ trong câu thay đổi tùy hứng, rất nhiều chỗ gieo thông vận hoặc thông vận xa nên hội chứng nhàm chán vần không đáng kể.
Ngay cả trong thơ lục bát (6/8), khi “kẹt” ông cũng thoải mái đổi thành “lục thập nhất” (6/11):
2/ Bút lực mạnh:
Khi làm thơ, tác giả không xoay ngang, trở dọc, o bế, gò ép con chữ, câu thơ, đoạn thơ vào một thủ pháp nghệ thuật nào. Nói theo ngôn ngữ phê bình có tính hài hước là ông không thuộc nhóm những thi sĩ mắc bệnh táo bón – có khi cả buổi không rặn ra một câu thơ.
Những suy nghĩ, ý tưởng, tình cảm của ông tuôn xuống ngòi bút hay bàn phím tương đối dễ dàng. Thời gian viết một bài thơ không lâu. Mấy chục bài thơ dài, bề thế trong tập Cha Khóc Con ông hoàn thành chỉ trong 2 tháng 3 ngày - một thời gian kỷ lục.
3/ Phóng khoáng trong việc áp dụng luật vần
Cha Khóc Con sử dụng 3 thể thơ: Lục bát vài bài, thơ mới trường thiên vài bài, còn lại là thơ mới biến thể. Ngoài ra, tác giả còn pha trộn một số câu lục bát, thơ mới trường thiên vào những bài thơ mới biến thể, không theo một quy củ nào để làm hình thức thơ đa dạng hơn.
Thơ mới biến thể của ông tương đối phóng khoáng trong việc áp dụng luật vần. Số chữ trong câu thay đổi tùy hứng, rất nhiều chỗ gieo thông vận hoặc thông vận xa nên hội chứng nhàm chán vần không đáng kể.
Ngay cả trong thơ lục bát (6/8), khi “kẹt” ông cũng thoải mái đổi thành “lục thập nhất” (6/11):
Thân thể cha đã héo mònGiờ lại phải gánh nỗi đau con, thành hai cuộc đời?
Khoan nói đến hay dở, chỉ riêng thái độ mạnh dạn tháo bỏ cái gông cùm vần luật của ông đã cho người đọc thơ “hơi khó tính” như tôi cái cảm giác thích thú và nể phục. Nếu ông cải thiện để hình thức thơ thông thoáng hơn nữa cho “ăn nhịp” với những suy nghĩ, ý tưởng, tình cảm đang tuôn xuống bàn phím thì - cộng với một nỗi đau, một niềm uất hận to lớn nào đó trong cuộc đời – dòng cảm xúc của thơ sẽ rất mạnh, cơ hội để bài thơ có hồn không nhỏ.
4/ Có cao vọng trong trò chơi văn chương
Trong bài Cha Vẫn Đây Mà Như Người Trong Mộ có 2 câu:
Nhưng khát vọng “danh” muôn đời bất diệtCha đã làm... đeo đẳng cả kiếp người... (12)
Cao vọng của thi sĩ là điều tốt, nhiều khi cần thiết trên hành trình sáng tác và khám phá thơ. Có cao vọng thì sẽ chuyên cần học hỏi, nghiên cứu đến đầu đến đũa lãnh vực chuyên môn của mình để kiến thức và tài năng ngày một nâng cao. Tôi rất tôn trọng và nể phục cái “gan” hiến cả cuộc đời mình cho thơ – cho cái “thi danh” - của Phạm Ngọc Thái.
Chỉ tiếc khát vọng “danh” lớn quá đã khiến ông có một số suy nghĩ và thái độ quá khác thường. Tôi sẽ bàn về điểm này ở phần sau.
Dưới đây là link dẫn đến tập thơ Cha Khóc Con:
http://diendan.vnthuquan.net/tm.aspx?m=892593&fbclid=IwAR2mo61bDE0hHtfw6JB5Pm794cVRB1f-pbZjVy25aIZeYdY5fUno1I-AMJE
Tập thơ cũng có khá nhiều điểm sai sót
Chấm Câu Sai Văn Phạm
Trời Hà Nội. Cha hay dắt con ra Hồ Tây chơi lắm! (1)Đã sinh ra rồi. Thường, ai chẳng muốn sống lâu (24)Dù kiếp nào? Vẫn bên nhau, quấn quít (24)Vài dòng thơ. Cha cầu nguyện vong hồn con siêu thoát. (2)Hãy hiện lên cho cha xem,con đang bay theo thánh ở trên trờiThì trái tim già? May ra, mới có thể yên lại được…(26)
Rất nhiều những dấu chấm (.) hoặc chấm hỏi (?) đặt không đúng chỗ, vừa sai văn phạm vừa vô duyên.
Để gọn bài viết, tôi chỉ trích dẫn vài câu.
Ý Tứ Trùng Lặp
Để gọn bài viết, tôi chỉ trích dẫn vài câu.
Ý Tứ Trùng Lặp
Lá vàng thì vẫn còn kiaĐầu xanh đã bỏ, chia ly trọn đời. (1)Già chưa chết mà đầu xanh đã bỏ (2)Thân trẻ nay hoang phế trước người già (3)Ngày tháng cha con mình quấn quítGiây phút ngờ đâu bỗng tan hoang (4)Chỉ tiếc cõi người con ngắn quáĐang tuổi xuân xanh, hồn bay cao (5)Từ nay con đã đi rồiNhân gian còn xót những lời cha kêu (6)Nước mắt già rơi, theo năm tháng không nhòa... (24)
Nếu ghi hết những câu trùng ý thì nhiều lắm. Đọc “Cha Khóc Con” giống như dạo chơi một thị trấn nhỏ - “đi dăm phút đã về chốn cũ” - người đọc dễ cảm thấy nhàm chán. Cảm xúc như bong bóng xì hơi.
Đoạn Kết “Nhẹ Tênh” Không Ấn Tượng
Ngay bài thơ đầu tiên Chuyện Về Ngôi Mộ Hai Cha Con Mai Sau nói về bao kỷ niệm riêng tư, êm đềm, thắm thiết giữa hai cha con từ lúc con còn thơ dại cho đến lúc đột qụy ra đi, thế nhưng bài thơ lại chấm dứt bằng hai câu:
“Tình cha như núi Thái SơnNghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra” (1)
Tác giả đã “chôm” hai câu ca dao, đổi chữ “Công” thành chữ “Tình” để đúc kết khối tình to lớn đó. Đánh mất cái “riêng tư” của hai cha con nên đoạn kết – hai câu thơ chôm - vừa nhạt phèo vừa trơ trẽn, hiệu ứng cảm xúc gần như không có.
“Hãy đợi bố nghe con!Rồi bố sẽ đến bên con một sớm, một chiều” (2)
Ôi! Nếu bố không nhất quyết chết theo con lúc ấy thì cái chuyện “đến bên con một sớm, một chiều” đương nhiên cũng sẽ đến. Viết những lời Vĩnh Biệt Con Yêu – hàng mấy chục câu thơ - đau xót, thiết tha mà cuối cùng lại kết bằng một lời hứa chẳng có tý trọng lượng nào. Thật phí hoài công sức.
Trong 38 bài thơ có rất nhiều bài có những câu kết “nhẹ tênh” như thế.
Tính “Cao Ngạo” Của Phạm Ngọc Thái
Phạm Ngọc Thái - về phương diện văn chương - là người vô cùng cao ngạo. Ông đã bộc lộ tính cao ngạo ấy trong rất nhiều câu thơ, và đặc biệt, trong thư gởi Chủ Tịch Hội Nhà Văn HỮU THỈNH cùng các Phó Chủ Tịch để khoe TUYỂN THƠ CHỌN LỌC. Ông cũng ngạo mạn Thách Đấu Thơ với tất cả các thi sĩ hội viên Hội Nhà Văn Việt Nam.
1/ Những câu thơ có ngôn ngữ, giọng điệu cao ngạo tản mát khắp nơi trong 38 bài thơ của tập thơ Cha Khóc Con. Tôi xin trích vài câu chia sẻ với độc giả.
Trong 38 bài thơ có rất nhiều bài có những câu kết “nhẹ tênh” như thế.
Tính “Cao Ngạo” Của Phạm Ngọc Thái
Phạm Ngọc Thái - về phương diện văn chương - là người vô cùng cao ngạo. Ông đã bộc lộ tính cao ngạo ấy trong rất nhiều câu thơ, và đặc biệt, trong thư gởi Chủ Tịch Hội Nhà Văn HỮU THỈNH cùng các Phó Chủ Tịch để khoe TUYỂN THƠ CHỌN LỌC. Ông cũng ngạo mạn Thách Đấu Thơ với tất cả các thi sĩ hội viên Hội Nhà Văn Việt Nam.
1/ Những câu thơ có ngôn ngữ, giọng điệu cao ngạo tản mát khắp nơi trong 38 bài thơ của tập thơ Cha Khóc Con. Tôi xin trích vài câu chia sẻ với độc giả.
Cầu nhân thế! Mai sau có lập cho tôi ngôi miếuNhớ đưa ảnh con vào, bên cạnh bóng hình tôi (22)Thơ cha viết: Một tượng đài cao ngất!Sẽ trường tồn trong nhân thế tháng nămCha đắc đạo xứ thi rồi, con chịu nghiệt oan chăng?Cánh đại bàng thi ca có cứu nổi con đâu? (22)Người cha thề ra tay hay bútViết đoản thiên tuyệt tác lưu danhCon mình vào với sử xanhBao giờ non nước tan tành mới tan (1)Thánh Phật rồi đây sẽ đón chaCó con theo cạnh Chốn Ba TòaCha sẽ bồng con trong trời đấtNhân gian hương khói... khắp sơn hà... (4)Thơ cha bay khắp nước nhàRa ngoài bốn bể, vẫn ca vang lừng (19)
2/ Thư giới thiệu Tuyển Thơ Chọn Lọc
Dưới đây là 2 đoạn của “thư giới thiệu”:
“Đánh giá về ‘Tuyển thơ chọn lọc’? Với nhận thức bản thân, tôi tin chắc chắn rằng: Trong dãy thi sơn có nhiều ngọn, tôi đã lên đến điểm đỉnh một ngọn "Hy-ma-lay-a" kỳ vĩ gì đó...! Nhất là thơ tình, của thi ca hiện đại Việt Nam.
Nhưng việc trở thành một nhà thơ lớn đến mức nào? Về cơ bản, tôi có thể nhận thức đánh giá được. Nhưng tự nói về mình, như thế sẽ không hay! Xin để cho đời với thời gian - Cho lịch sử văn đàn phán xét và đánh giá.”
“ ‘Tiền hậu bất nhất’,‘câu sau chửi cha câu trước’. Đầu óc tay này có vấn đề”
Xin độc giả đọc trọn lá thư ở (CHÚ THÍCH 2)
3/ Thách đấu thơ với Hội Nhà Văn Việt Nam
Ông yêu cầu chọn 50 bài thơ hay nhất của 50 thi sĩ trong Hội Nhà Văn Việt Nam để “đấu” với 50 bài thơ của mình. Ai thua phải chung tiền.
Theo tôi, cuộc đấu thơ này chỉ có thể là sản phẩm từ một cái đầu thiếu hiểu biết văn học nhưng lại ngổ ngáo, hám danh.
Xin độc giả đọc chi tiết ở phần (CHÚ THÍCH 3)
Hậu Quả Của Tính Cao Ngạo
Như đã nói ở phần đầu, cao vọng của thi sĩ là điều tốt, nhiều khi cần thiết trên hành trình sáng tác và khám phá thơ. Nhưng cao vọng quá lố - kiến thức và tài năng chỉ ở mức lưng chừng Đồi Chè Cầu Đất (Đà Lạt) mà đã tự nâng mình chễm chệ ngồi trên đỉnh Hymalaya thì cao vọng đó đã biến thành cao ngạo điên cuồng. Đây chính là trường hợp của Phạm Ngọc Thái.
Tính cao ngạo điên cuồng của ông đã có ít nhất 2 hậu quả sau đây:
1/ Búa Rìu Dư Luận:
Thơ của Phạm Ngọc Thái có khá nhiều khuyết điểm nhưng cũng không đến nỗi tệ - ít ra cũng ở mức “kha khá”. Nhưng tính cao ngạo điên cuồng đã làm nhiều người hiểu biết văn chương dè bỉu, chê bai, và cái tên Phạm Ngọc Thái bỗng - ở nhiều nơi, nhiều lúc - trở thành trò cười cho thiên hạ.
2/ Cao Ngạo Lấn Át Nỗi Thương Đau
Nỗi đau mất con to lớn của Phạm Ngọc Thái đã tạo nên một khối cảm xúc mạnh mẽ. Nhưng tính cao ngạo như điên cuồng còn mạnh hơn gấp nhiều lần, càng lúc càng phình to thêm, đẩy khối cảm xúc đau thương ấy đi chỗ khác để chiếm hết chỗ trong tâm hồn ông.
Đây cũng là một nguyên nhân của hiện tượng đẻ non. Không ấp ủ, thai nghén mà cứ cho những đứa con tinh thần của mình sòn sòn chui ra khiến nhiều đứa xác thân thì khiếm khuyết, mặt mày ngơ ngác như ngây, như dại. Tôi sẽ giải thích ở phần kế tiếp.
Thi Sĩ Mắn Đẻ - Đẻ Non, Không Ấp Ủ, Thai Nghén
Độc giả chỉ cần liếc qua danh sách ở phần PHỤ LỤC - được sắp xếp theo thứ tự thời gian sáng tác - cũng dễ dàng nhận ra một điều: Thi sĩ rất “mắn đẻ”. Chỉ từ 22 tháng 7 đến 25 tháng 9 năm 2019 (2 tháng 3 ngày) ông đã cho ra đời 38 bài thơ (đúng ra là 45 bài – trong đó bài 21 viết từ 1994). Có khoảng thời gian ông “đẻ” liên tiếp 7 ngày, mỗi ngày một bài (các bài từ 14 đến 20) mà toàn là những bài “bề thế” về độ dài mới đáng nể.
Những đứa con đẻ non, không ấp ủ, thai nghén như thế, làm sao có được vóc hình toàn vẹn và tinh thần minh mẫn như những đứa trẻ được mẹ mang trong bụng 9 tháng 10 ngày. Đành rằng khi nỗi đau chất ngất, cao hứng đến mức nổi điên, và nếu kỹ thuật thơ nhuần nhuyễn, thi sĩ có thể vừa viết rất nhanh vừa đưa được cảm xúc dâng tràn của mình vào thơ. Nhưng cái khoảng thời gian đó đâu phải dễ tìm. Nó chợt đến và chợt đi như gió thoảng. Nếu không nhanh tay chộp được nó, cơ hội sẽ mất ngay.
Đó là trường hợp của Phạm Ngọc Thái. Ý chí của ông quá mạnh, đã lấn át nỗi đau và cảm xúc. Khoảng thời gian quý báu ấy ông chỉ nghĩ đến “một tượng đài cao ngất” cho chính mình và nhân tiện cho con “ăn theo” đi vào “bất tử”.
Dưới đây là 2 đoạn của “thư giới thiệu”:
“Đánh giá về ‘Tuyển thơ chọn lọc’? Với nhận thức bản thân, tôi tin chắc chắn rằng: Trong dãy thi sơn có nhiều ngọn, tôi đã lên đến điểm đỉnh một ngọn "Hy-ma-lay-a" kỳ vĩ gì đó...! Nhất là thơ tình, của thi ca hiện đại Việt Nam.
Nhưng việc trở thành một nhà thơ lớn đến mức nào? Về cơ bản, tôi có thể nhận thức đánh giá được. Nhưng tự nói về mình, như thế sẽ không hay! Xin để cho đời với thời gian - Cho lịch sử văn đàn phán xét và đánh giá.”
“ ‘Tiền hậu bất nhất’,‘câu sau chửi cha câu trước’. Đầu óc tay này có vấn đề”
Xin độc giả đọc trọn lá thư ở (CHÚ THÍCH 2)
3/ Thách đấu thơ với Hội Nhà Văn Việt Nam
Ông yêu cầu chọn 50 bài thơ hay nhất của 50 thi sĩ trong Hội Nhà Văn Việt Nam để “đấu” với 50 bài thơ của mình. Ai thua phải chung tiền.
Theo tôi, cuộc đấu thơ này chỉ có thể là sản phẩm từ một cái đầu thiếu hiểu biết văn học nhưng lại ngổ ngáo, hám danh.
Xin độc giả đọc chi tiết ở phần (CHÚ THÍCH 3)
Hậu Quả Của Tính Cao Ngạo
Như đã nói ở phần đầu, cao vọng của thi sĩ là điều tốt, nhiều khi cần thiết trên hành trình sáng tác và khám phá thơ. Nhưng cao vọng quá lố - kiến thức và tài năng chỉ ở mức lưng chừng Đồi Chè Cầu Đất (Đà Lạt) mà đã tự nâng mình chễm chệ ngồi trên đỉnh Hymalaya thì cao vọng đó đã biến thành cao ngạo điên cuồng. Đây chính là trường hợp của Phạm Ngọc Thái.
Tính cao ngạo điên cuồng của ông đã có ít nhất 2 hậu quả sau đây:
1/ Búa Rìu Dư Luận:
Thơ của Phạm Ngọc Thái có khá nhiều khuyết điểm nhưng cũng không đến nỗi tệ - ít ra cũng ở mức “kha khá”. Nhưng tính cao ngạo điên cuồng đã làm nhiều người hiểu biết văn chương dè bỉu, chê bai, và cái tên Phạm Ngọc Thái bỗng - ở nhiều nơi, nhiều lúc - trở thành trò cười cho thiên hạ.
2/ Cao Ngạo Lấn Át Nỗi Thương Đau
Nỗi đau mất con to lớn của Phạm Ngọc Thái đã tạo nên một khối cảm xúc mạnh mẽ. Nhưng tính cao ngạo như điên cuồng còn mạnh hơn gấp nhiều lần, càng lúc càng phình to thêm, đẩy khối cảm xúc đau thương ấy đi chỗ khác để chiếm hết chỗ trong tâm hồn ông.
Đây cũng là một nguyên nhân của hiện tượng đẻ non. Không ấp ủ, thai nghén mà cứ cho những đứa con tinh thần của mình sòn sòn chui ra khiến nhiều đứa xác thân thì khiếm khuyết, mặt mày ngơ ngác như ngây, như dại. Tôi sẽ giải thích ở phần kế tiếp.
Thi Sĩ Mắn Đẻ - Đẻ Non, Không Ấp Ủ, Thai Nghén
Độc giả chỉ cần liếc qua danh sách ở phần PHỤ LỤC - được sắp xếp theo thứ tự thời gian sáng tác - cũng dễ dàng nhận ra một điều: Thi sĩ rất “mắn đẻ”. Chỉ từ 22 tháng 7 đến 25 tháng 9 năm 2019 (2 tháng 3 ngày) ông đã cho ra đời 38 bài thơ (đúng ra là 45 bài – trong đó bài 21 viết từ 1994). Có khoảng thời gian ông “đẻ” liên tiếp 7 ngày, mỗi ngày một bài (các bài từ 14 đến 20) mà toàn là những bài “bề thế” về độ dài mới đáng nể.
Những đứa con đẻ non, không ấp ủ, thai nghén như thế, làm sao có được vóc hình toàn vẹn và tinh thần minh mẫn như những đứa trẻ được mẹ mang trong bụng 9 tháng 10 ngày. Đành rằng khi nỗi đau chất ngất, cao hứng đến mức nổi điên, và nếu kỹ thuật thơ nhuần nhuyễn, thi sĩ có thể vừa viết rất nhanh vừa đưa được cảm xúc dâng tràn của mình vào thơ. Nhưng cái khoảng thời gian đó đâu phải dễ tìm. Nó chợt đến và chợt đi như gió thoảng. Nếu không nhanh tay chộp được nó, cơ hội sẽ mất ngay.
Đó là trường hợp của Phạm Ngọc Thái. Ý chí của ông quá mạnh, đã lấn át nỗi đau và cảm xúc. Khoảng thời gian quý báu ấy ông chỉ nghĩ đến “một tượng đài cao ngất” cho chính mình và nhân tiện cho con “ăn theo” đi vào “bất tử”.
“Thơ cha viết: Một tượng đài cao ngất!Sẽ trường tồn trong nhân thế tháng năm”
nên chẳng cần thai nghén, ấp ủ, cứ lấy hết sức mình bóp bụng, “phùng mang trợn mắt” mà rặn, mà đẻ.
Rất tiếc, rặn đẻ như thế, luồng hơi nóng tỏa ra từ giữa những hàng kẻ - cảm xúc chân thật của một người Cha Khóc Con - trong thơ rất ít, giá trị nghệ thuật của tập thơ sẽ tự động tuột dốc.
Thơ Ít Cảm Xúc
Tôi tin là thi sĩ Phạm Ngọc Thái thương con hết mình. Khi con chết ông ôm một nỗi đau cao ngất. Có điều cảm xúc đầy ắp nhưng đưa được khối cảm xúc ấy vào thơ hay không lại là chuyện khác.
Theo tôi, một bài thơ có 3 tầng cảm xúc:
1/ Cảm Xúc Tầng 1: Có được từ câu chữ - trong túc cầu gọi là kỹ thuật cá nhân của cầu thủ. Câu chữ trong Cha Khóc Con tuy không đẹp nhưng dễ hiểu. Có thể nói tập thơ thành công nhiều nhất ở chức năng truyền thông. Độc giả dễ dàng “bắt” được điều tác giả muốn nói, tâm tình tác giả muốn bộc lộ. Cảm xúc tầng 1 tương đối mạnh.
2/ Cảm Xúc Tầng 2: Có được khi thế trận của bài thơ hợp lý, mạch lạc, kín kẽ, đoạn kết để lại ấn tượng mạnh mẽ - chữ tương đương trong túc cầu là đấu pháp toàn đội, bàn thắng đẹp. Các bài thơ trong Cha Khóc Con thường thiếu biện pháp tu từ, những thủ pháp nghệ thuật để tạo nét đẹp, duyên dáng dễ thương cho thơ ca. Đặc biệt, đoạn kết thường “nhẹ tênh” như gió thoảng, không tạo được ấn tượng sâu sắc cho độc giả. Cảm xúc tầng 2 không đáng kể.
3/ Cảm Xúc Tầng 3: Có được khi cảm hứng của thi sĩ dâng cao, lấn át lý trí. Lúc ấy độc giả sẽ cảm thấy một luồng hơi nóng chạy trong người. Luồng hơi nóng đó không phải tỏa ra từ câu chữ mà hình như từ giữa những hàng kẻ, tạo cảm giác sung sướng khoan khoái cao độ cho người đọc thơ sành điệu – ngôn ngữ túc cầu gọi là “đá xuất thần”. Nếu thi sĩ nổi điên, để cảm xúc từ nỗi đau thương, niềm uất hận … lấn át lý trí, đánh bật cái được gọi là “kẻ thù của thơ ca” ra khỏi đầu thì lúc đó ta sẽ có hồn thơ. Lời thơ không có sự kiểm soát của lý trí sẽ hoàn toàn là tiếng lòng chân thật. Theo tôi, đó là mục đích tối hậu của việc làm thơ và đọc thơ.
Ông Phạm Ngọc Thái có nỗi đau cao ngất; nỗi đau sẽ sinh ra cảm xúc nhưng ông đã không đưa được khối cảm xúc ấy vào thơ.
Sau đây là vài lý do:
a/ Mắn đẻ, lại đẻ non không thai nghén nên những đứa con (tinh thần) ra đời không được vẹn toàn như những đứa trẻ bình thường khác.
Nói đến con cái ông cha ta có câu “quý hồ tinh bất quý hồ đa”. Câu này áp dụng vào thơ thì lại càng chí lý. Phạm Ngọc Thái quá tham lam nên tập thơ Cha Khóc Con của ông cái “lượng” đã làm hại cái “phẩm”
Tiêu Chí Để Thẩm Định Giá Trị Thơ Không Đúng
Ông Phạm Ngọc Thái phát biểu:
Nguyên tắc trước hết phải nhận định bài thơ đó có khả năng tồn tại trường cửu với tháng năm, sống lâu dài với nghìn năm văn hiến Thăng Long hay không? Nếu bài thơ hoặc tác phẩm thi ca mà không có khả năng sống trường cửu với đời, chỉ để làm văn nghệ cổ động phong trào nhất thời, hoặc phục vụ mục đích chính trị - Thì đó là loại thơ rồi sẽ ra... "rác".
1/ Con trai nhà thơ mất ngày 22 tháng 7 năm 2019. Dù bài thơ đầu tiên của tập Cha Khóc Con được viết ngay sau đó thì khi phổ biến trước ngày 17/ 7 năm 2020 tập thơ mới chỉ sống với “cõi người” trên dưới một năm. Làm sao biết được nó sẽ “sống lâu dài với nghìn năm văn hiến Thăng Long”?
2/ Có những bài thơ được nhiều người “biết mặt, nhớ tên”, thậm chí có chỗ đứng vững chắc trong Văn Học Sử của dân tộc, nhưng không phải vì nó hay, có giá trị nghệ thuật cao, mà vì một (hay nhiều) lý do khác.
Thí dụ:
Bài thơ Tình Già của Phan Khôi: Có chỗ đứng trong văn học sử vì là cái mốc khởi đầu cho trào lưu Thơ Mới nhưng giá trị nghệ thuật của bài thơ còn ở mức khiêm tốn nếu so với các thi phẩm đương đại.
Cho nên việc nhà thơ Phạm Ngọc Thái dự đoán tập thơ Cha Khóc Con sẽ trường tồn với thời gian rồi dựa vào sự dự đoán của mình để khẳng định nó là tập thơ hay thì phải nói đó là lối suy luận ngây ngô, không nền móng.
Tiêu Chí Thẩm Định Thơ Hay Của Ủy Ban Giải Nobel Văn Chương (Nobel Committee for Literature)
Tôi bình thơ thường dựa vào 3 tiêu chí: tứ thơ, kỹ thuật thơ (trong đó có hình thức thơ) và cảm xúc. Các thành viên trong Ủy Ban Giải Nobel Văn Chương chỉ để ý đến 2 tiêu chí: Nội dung và hình thức (Tứ thơ và Thi Pháp). Họ rất chú trọng đến “cái gì đó mới”
“Tiêu chí đơn giản, nhưng khó. Bạn được trao giải thưởng không phải cho một tác phẩm duy nhất, mà là công việc cả đời. Tác phẩm phải có cái gì đó mới về nội dung hoặc hình thức hoặc cả hai. Và đó là cách bạn giành giải Nobel Văn Chương”.
Nếu nhìn tập thơ Cha Khóc Con dưới con mắt của những người chấm giải:
1/ Tứ Thơ: Nỗi đau của người cha mất con - chuyện thường tình trong xã hội, không có gì mới lạ.
2/ Hình Thức Thơ: Tập thơ Cha Khóc Con sử dụng 3 thể thơ: Lục bát, thơ mới trường thiên, thơ mới vần liên tiếp. Tuy thơ mới vần liên tiếp có nhiều phá lệ - số chữ trong câu tùy tiện, về vần thì nhiều thông vận và thông vận xa, giảm được một cách đáng kể hội chứng nhàm chán vần – nhưng đó cũng vẫn là “đường xưa lối cũ”.
Như vậy, cả về nội dung (content) lẫn hình thức (form) tập thơ Cha Khóc Con của Phạm Ngọc Thái cũng đang dẫn độc giả đi vào con đường đã có hàng triệu dấu giầy. Tiêu chí “MỚI” – tiêu chí quan trọng nhất trong Giải Nobel Văn Chương – hoàn toàn vắng mặt.
Lý Do Tôi Viết Bài Về Tập Thơ “Cha Khóc Con”
1/ Sự cần thiết:
Tập thơ được một số nhân vật khoa bảng, có máu mặt trong giới phê bình ca tụng một cách thái quá không căn cứ - ảnh hưởng xấu đến việc thưởng thức thơ trong làng văn, đặc biệt là gìới trẻ. Tôi muốn góp vài lời công đạo cho thơ.
2/ Đây là tập thơ tác giả có ý định dự tranh giải Nobel Văn Chương
Đọc một số thơ của những tác giả đoạt giải Nobel Văn Chương, tôi nhận ra 2 điểm:
a/ Chúng hoàn hảo hơn những thi phẩm “cao cấp” thường được ngợi khen, ca tụng trên các thi đàn - rất khó tìm ra lỗi kỹ thuật.
b/ Có nét độc đáo riêng hoặc có cái gì đó đặc biệt mới lạ về hình thức hoặc ý tưởng. (Họ chú tâm không đúng mức đến cảm xúc, đặc biệt là cảm xúc tầng 3 nên không - hoặc hiếm khi - đề cập đến “Tiếng Người Chân Thật”).
Cái khó và thường gây tranh cãi khi so sánh, tuyển chọn các tác phẩm cho giải Nobel Văn Chương là “độ mới lạ và nét độc đáo của thi phẩm”. Chúng trừu tượng quá, không thể cân đo đong đếm cụ thể được.
Còn tập thơ Cha Khóc Con thì sao? Đọc lướt qua là đã thấy đầy dẫy lỗi kỹ thuật. Ngay cả cái việc chấm câu - lỗi văn phạm sơ đẳng nhất – cũng tràn lan. Hình thức thơ tuy không cũ rích thì cũng là “áo mặc đã mấy mùa”. Tứ thơ Cha Khóc Con thì “xưa như trái đất”. Tóm lại, chẳng có gì mới mẻ.
Vâng, chỉ đọc lướt qua tập thơ, đã thấy điều mình muốn tìm. Đọc kỹ một lần nữa, tầm vóc của tập thơ, tầm vóc của thi sĩ đã hiện ra rõ mồn một.
Chọn tác phẩm (và tác giả) thắng giải Nobel thì khó; còn chọn tác phẩm (và tác giả) để loại ngay vòng đầu thì nhiều khi lại rất dễ.
KẾT LUẬN
Trên đây chỉ là vài nhận xét chủ quan của tôi về vài ưu và khuyết điểm của tập thơ. Giá trị nghệ thuật, tầm vóc của tập thơ cao thấp thế nào? Có xứng đáng dự tranh Giải Nobel Văn Chương hay không? Điều đó rất cần thêm sự thẩm định công tâm của độc giả.
Nếu đọc xong bài viết này mà thi sĩ Phạm Ngọc Thái vẫn quyết chí dự tranh giải Nobel thì nên dịch Tập Thơ Cha Khóc Con ra Anh Ngữ để người yêu thơ ở những nước khác có cơ hội tiếp cận với thi tài của ông và nếu may mắn được đề cử, Ủy Ban Chấm Giải cũng có cơ hội hiểu và cảm nhận phần nào giá trị nghệ thuật của tập thơ hầu có cơ sở quyết định có nên cho nó tiến vào vòng trong hay không.
Bởi theo điều lệ thì chỉ khi vào được vòng chung kết (short list: 5 ứng viên) tác phẩm - nếu không nằm trong 13 ngôn ngữ quy định - mới được chuyên gia ngôn ngữ của Viện Hàn Lâm dịch sang tiếng Thụy Điển (hoặc các ngôn ngữ thông dụng khác).
Dù sao cũng xin chúc thi sĩ Phạm Ngọc Thái may mắn.
Địa Chỉ Để Gởi Tác Phẩm Dự Tranh Giải:Nobel Committee for LiteratureSwedish AcademyKällargränd 4111 29 StockholmSweden
PHẠM ĐỨC NHÌ
nhidpham@gnail.com
phanhibinhtho.blogspot.com
........
CHÚ THÍCH 1
Bài Giới Thiệu Tập Thơ “Cha Khóc Con” trên trang web Phạm Ngọc Hiền cho biết ngoài bài thơ Chuyện Về Ngôi Mộ Hai Cha Con Mai Sau thay lời giới thiệu, tập thơ còn có 44 bài khác chia làm hai phần:
Phần một: KHÓC CON gồm 20 bài.
Phần hai: CHA PHẢI SỐNG gồm 24 bài.
http://phamngochien.com/gioi-thieu-tap-tho-cha-khoc-con-cua-pham-ngoc-thai
Như vậy khi đến tay tôi tập thơ đã bị “gạt bỏ” 7 bài.
CHÚ THÍCH 2
Độc giả có thể đọc nguyên văn lá thư theo link sau đây:
https://vanchuongviet.org/index.php?comp=tacpham&action=detail&id=25846
CHÚ THÍCH 3
Độc giả có thể đọc chi tiết chuyện thách đấu theo link sau đây:
https://www.nhuygialai.com/2015/07/pham-ngoc-thai-thach-dau-ca-hoi-nha-van.html
CHÚ THÍCH 4
“the criteria are simple, but tough. You get awarded not for a single work, but for a life’s work. You are expected to come up with something new in terms of content or form or both. And that is how you win the Nobel Prize in Literature.”
https://today.duke.edu/2017/04/how-win-nobel-prize-literature#:~:text=%E2%80%9CAll%20I%20know%20is%20that,the%20Nobel%20Prize%20in%20Literature.%E2%80%9D
PHỤ LỤC:
Tựa Đề 38 bài thơ trong tập Cha Khóc Con được xếp theo thứ tự để độc giả dễ theo dõi.
PHẦN 1: KHÓC CON
1/ Chuyện Về Ngôi Mộ Hai Cha Con Mai Sau2/ Vĩnh Biệt Con Yêu 25.7.20193/ Thương Con Và Lời Cầu Nguyện Thế Nhân 27.7.20194/ Bên Nấm Mồ Con 28.7.20195/ Ru Con 31.7.20196/ Tiếng Một Người Cha 1.8.20197/ Cha Gượng Sống Vì Con 3.8.20198/Nửa Thương Con Trẻ, Nửa Cười Gió Đông (*) 4.8.20199/ Thế Là Hà Nội Vắng Con 5.8.201910/ Con Sống Mãi Trong Thơ Cha 6.8.201911/ Cha Sống Không Con 7.8.201912/ Cha Vẫn Đây Mà Như Người Trong Mộ 8.8.201913/ Một Buổi Sáng Cuối Thu 9.8.201914/ Thân Già Héo Đành Ngậm Cười Sống Tiếp 11.8.201915/ Nam Mô Di Phật Trời Cao 12.8.201916/ Dòng Máu Của Cha 13.8.201917/ Tiễn Con 14.8.201918/ Cha Chỉ Biết Viết Từ Lòng Cha Thôi 15.8.201919/ Cha Cũng Cứu Được Giọt Máu Hồng Của Cha 16.8.201920/ Hồn Cha Còn Vọng Ngàn Năm 17.8.201921/ Dắt Con Đi - cuối thu 1994
PHẦN 2: CHA PHẢI SỐNG
22/ Ngày Đầu Tiên Ở Viện 21.8.201923/ Cha Phải Sống, Con Ơi 22.8.201924/ Cha Đã Làm Bổn Phận Một Người Cha 23.8.201925/ Quan Âm, Nguời Hiển Linh 25.8.201926/ Con Chính Là Ông Nội Hóa Thân 26.8.201927/ Con Là Một Kiệt Tác Của Cha 28.8.201928/ Ngày Đầu Tiên Ra Viện 29.8.201929/ Cuốn Tiểu Thuyết Cuối Đời Của Cha 2.9.201930/ Sống Chỉ Để Lưu Danh 4.9.201931/ 49 Ngày Của Con 8.9.201932/ Mỗi Lần Nhìn Đến Ảnh Con 10.9.201933/ Để Tuổi Tên Con 14.9.201934/ Nỗi Đau Lớn Nhất Của Đời Cha 16.9.201935/ Con Đi Vào Vĩnh Cửu 21.9.201936/ Đời Con Hóa Bản Trường Ca 23.9.201937/ Con Tôi Đó Chính Là Ánh Sáng 24.9.201938/ Được Người Con Trai Như Thế Mà Mất 25.9.2019
http://diendan.vnthuquan.net/tm.aspx?m=892593&fbclid=IwAR2mo61bDE0hHtfw6JB5Pm794cVRB1f-pbZjVy25aIZeYdY5fUno1I-AMJE
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét