TRĂM NGÀN CÂU CHỮ, TRĂM NGÀN CÁCH ĐỌC – Nguyên Hùng đăng lại từ bài viết của tác giả ẩn danh

Nguồn:
https://nguyenhungvabanbe.com/tram-ngan-cau-chu-tram-ngan-cach-doc

Thưa quý bạn đọc,
 
Sáng nay, website Văn chương TP. Hồ Chí Minh – diễn đàn chính thức của Hội Nhà văn TP.HCM – đã mở chuyên mục “Bàn tròn văn học”, nhằm mời bạn đọc cùng tham gia trao đổi học thuật xung quanh truyện ngắn Trăm Ngàn – tác phẩm vừa đoạt giải Nhì Cuộc thi truyện ngắn 2022–2024 của Tuần báo Văn nghệ.
 
Tuy nhiên, sau khi bài viết có tiêu đề “Trăm ngàn câu chữ – trăm ngàn cách đọc” được đăng tải như một tiếng nói phản biện đầu tiên, nhà văn Uông Triều cùng một số thành viên trên trang Facebook Cộng đồng Văn xuôi đã cho biết đây không phải là bài viết của nhà văn Uông Triều, mà do một bạn đọc gửi tới.
 
Dù đã cố gắng liên hệ và xác minh, chúng tôi vẫn không thể xác định được danh tính chính thức của tác giả bài viết. Vì vậy, với tinh thần minh bạch và nghiêm túc, chúng tôi quyết định gỡ bài viết này khỏi website Hội Nhà văn, do Bàn tròn văn học không thể đăng tải những phản biện ẩn danh.
 
Tuy nhiên, với tư cách cá nhân, tôi xin chuyển bài viết nói trên về trang web riêng Nguyên Hùng – Cánh buồm thao thức để bạn đọc có thể tham khảo thêm một tiếng nói (mà vì một lý do tế nhị nào đó không tiện xưng danh) trong cộng đồng văn chương.
 
Rất mong quý độc giả thông cảm và tiếp tục gửi bài viết, ý kiến phản biện hoặc góc nhìn học thuật liên quan đến truyện ngắn Trăm Ngàn cũng như các vấn đề văn học khác về địa chỉ email: khoa7073@gmail.com. Chúng tôi sẽ ưu tiên chọn đăng trên Văn chương TP. Hồ Chí Minh những bài viết có tinh thần xây dựng, tên tuổi rõ ràng và có giá trị học thuật.
 
Trân trọng!
                                   TM Ban Biên tập Văn chương TP. Hồ Chí Minh
                                                              Nguyên Hùng

VỀ MỘT TRUYỆN NGẮN VỪA ĐOẠT GIẢI NHÌ CỦA BÁO VĂN NGHỆ (PHẦN III) - Hà Thanh Vân

Bài viết này nhằm để trả lời một số câu hỏi mà bạn bè ngoài giới văn chương hỏi tôi.

 

NHÀ VĂN KHÔNG ĐƠN ĐỘC MÀ NHÀ PHÊ BÌNH MỚI ĐƠN ĐỘC
 
Tôi không muốn viết tiếp để phản biện lại những vấn đề do một bài viết ẩn danh được cho là của nhà văn Uông Triều, mà tôi đã kiểm tra và có kết quả là bài viết đấy do AI viết. Chẳng lẽ tôi lại mất công phản biện với… trí tuệ nhân tạo?
 
Tuy nhiên, cái dở, yếu, kém của truyện ngắn “Trăm Ngàn” vẫn còn đó, rành rành ở những câu chữ. Do vậy tôi vẫn tiếp tục nói về truyện ngắn này ở phương diện nội dung và nghệ thuật cũng như cách độc giả tiếp nhận tác phẩm này. Tôi cũng không nói về tác giả trên phương diện cá nhân. Đối với tôi, điều quan trọng đối với người viết văn chính là tác phẩm. Tác phẩm là “căn cước văn chương” của họ. Còn chuyện họ có tấm căn cước đó như thế nào, vì sao được tôn vinh, khen ngợi bằng những lời có cánh, được một vài nhà văn bênh vực thì đó là chuyện cá nhân riêng tư giữa họ với nhau. Tôi không để cho những yếu tố đó ảnh hưởng đến cách nhìn nhận về tác phẩm “Trăm Ngàn”.
 

VỀ MỘT TRUYỆN NGẮN VỪA ĐOẠT GIẢI NHÌ CỦA BÁO VĂN NGHỆ (PHẦN I VÀ PHẦN II) - Hà Thanh Vân

Bài viết sau đây là quan điểm của cá nhân tôi. Tôi không nhân danh cho ai hay cơ quan, tổ chức nào để viết. Tôi tôn trọng mọi ý kiến trái chiều và không có ý định tranh luận lại.

                                                                                   Hà Thanh Vân
 

“CÁI GÌ ĐÂY KỲ NÀY”: VỀ MỘT TRUYỆN NGẮN VỪA ĐOẠT GIẢI NHÌ CỦA BÁO VĂN NGHỆ (PHẦN I)
 
Sau thành công của nhà văn Nguyễn Ngọc Tư, người – mà - ai – cũng - biết - là - ai - đấy (nói vui kiểu Harry Potter chút), có hẳn một “trào lưu” viết theo kiểu của chị Tư. Tất nhiên là cũng có những tác giả thành công, song theo đánh giá của cá nhân tôi, chưa ai vượt qua được Nguyễn Ngọc Tư, thậm chí còn xa mới theo kịp. Còn những phiên bản lỗi, hỡi ơi, thì lại có cũng khá nhiều.

Vừa rồi báo Văn nghệ mới công bố giải thưởng Cuộc thi truyện ngắn 2022 – 2024, tôi bèn ngồi đọc thêm và đọc lại những truyện ngắn có giải. Để minh chứng cho một phiên bản lỗi khi viết về miền Tây Nam Bộ theo kiểu Nguyễn Ngọc Tư, thì trong những tác phẩm đoạt giải có ngay một truyện ngắn hết sức là tiêu biểu. Đó là truyện ngắn “Trăm Ngàn” của tác giả Ngô Tú Ngân. Truyện ngắn này được giải nhì (không có giải nhất) của báo Văn nghệ.

Tôi tạm gọi đây là “cái được gọi là truyện ngắn” vì những lý do sau:
NGÔN TỪ KIỂU LẨU THẬP CẨM QUÁ MỨC PHA TRỘN NAM BẮC DÙ BỐI CẢNH LÀ MIỀN TÂY

Ngay từ khi đọc đoạn mở đầu tác phẩm, tôi đã thở dài buồn bã. Tôi buồn vì tôi quá đơn độc giữa cả một biển người đọc truyện này, mà sao không ai phát hiện những lỗi cơ bản nhất:

- Đoạn mở đầu: “Hồi mày còn chưa vào đoàn, tao đã đặt tên cho nó mà nó không chịu, nó nói cứ gọi nó như thế, biết đâu cũng là cái duyên nó tìm lại được mẹ. Bộ mày không thấy hễ tới xóm nào là nó đi rảo từ sáng đến chiều để hỏi thăm, tìm kiếm sao. Tìm từ lúc tóc xanh, giờ tóc nó cũng bạc mà mẹ nó vẫn bặt tăm chim cá.”

Miền Tây thì gọi là “má”, không gọi “mẹ”, nhất là bối cảnh của truyện ngắn này không phải là thời đương đại mà lý giải là giao thoa ngôn ngữ vùng miền. Nhưng đến đoạn sau lại chuyển thành “tía má”. Lẩu thập cẩm còn phải chào thua!

- “Bặt tăm chim cá” là cái gì thế? Theo “Từ điển Thành ngữ, tục ngữ tiếng Việt”, vốn gốc câu thành ngữ là “bóng chim tăm cá” sau dần thành câu “bặt chim tăm cá”. Nhưng mà thôi, cứ coi như đây là sáng tạo của người viết!

- Cụm từ “nó nói cứ gọi nó như thế” là từ miền Bắc rặt nha. Người miền Tây sẽ là: “Nó biểu cứ kêu nó như vầy”!

- Nên đổi cụm từ “giờ tóc nó cũng bạc” thành “giờ tóc nó đã trắng” thì hợp lý hơn.

GIỮA LÒNG ĐƯỜNG GIỮA LÒNG THƠ – Trần Vấn Lệ

Ở Biên Hòa có núi Chứa Chan.  Núi không cao lắm, chỉ ngang bằng / những cây cổ thụ cao, cao nhất, không vượt xa hơn ánh mắt nàng...
 
Tôi đóng quân gần Xuân Lộc lắm, nơi không có núi chỉ đồi thôi, nhấp nhô mây lượn theo đường gió / thơm chứa chan / thương quá một người...
 
Người đó là người tôi-mới-nói / bài thơ này ở khổ đầu tiên... nhắc về ngọn núi không hề cũ / mà mới hoài sau mấy tỉ năm...
 
Mà mới tình hoài nhân với nghĩa, với cô giáo dạy học trò quê - dù cô thành thị yêu thành phố, yêu núi sông từng mỗi bước đi...
 
Tôi gặp người không hẹn chẳng mong... một hôm tôi với lính băng rừng / ngang qua chân núi, ngang qua suối, gặp một dòng sông một khúc sông...
 
Nàng dẫn học trò đi dã ngoại, dừng chân nàng hái đóa hoa quỳ...
 
*
Bài thơ không viết thêm chi nữa.  Để lửng lơ vì sao lửng lơ... Để khói súng tan vào quá khứ.  Để người tù ngủ có đêm mơ...
 
Em người Sài Gòn xa Sài Gòn.  Tôi người Đà Lạt xa Lang Bian.
Chúng tôi chỉ gặp qua tia mắt / mà nhớ trời ơi Núi Chứa Chan...
 
Áo lụa nàng vàng chan chứa nhớ, thời xanh tóc biếc chẳng hôm nay...

                                                                                       Trần Vấn Lệ

NGUỒN GỐC TÊN GỌI BÁNH GA TÔ - Lê Trọng Nghĩa, Tiếng Việt giàu đẹp

Trong những dịp sinh nhật, ta thường thấy sự xuất hiện của chiếc bánh ga tô. Tuy phổ biến là thế nhưng không phải ai cũng hiểu rõ nguồn gốc tên gọi loại bánh này.
 

Thực tế, “ga tô" là một từ gốc Pháp, phiên âm của chữ gâteau, tức “bánh ngọt". Thật vậy, Tầm nguyên tự điển Việt Nam của Giáo sư Lê Ngọc Trụ có giảng: “Ga tô (tiếng Pháp: gâteau): Bánh nướng làm bằng bột mì, trứng, bơ, đường, sữa, vani…”. Từ điển từ vay mượn trong tiếng Việt hiện đại của Tiến sĩ Trần Thanh Ái cũng giải thích: “Ga tô (Pháp: gâteau): bánh ngọt”. Như vậy, tên “ga tô" vốn xuất phát từ cách người Pháp gọi loại bánh này.

BÀN VỀ TÂY SƠN, NGUYỄN ÁNH: CHUYỆN ĐỜI VAY TRẢ - Võ Hương An

Nguồn:

https://nghiencuulichsu.com/2014/10/02/ban-ve-tay-son-nguyen-anh-chuyen-doi-vay-tra/

 

Lời tác giả (cụ Võ Hương An):
 
“Mùa Vu lan năm Canh dần 2010, tự nhiên tôi nhận được nhiều email của thân hữu gởi đến - có ngày nhận hai ba cái -- kèm theo truyện ngắn “Một ngày lễ Vu lan sầu thảm” của Tịnh Thuỷ, viết về sự tàn ác và hèn hạ của vua Gia Long trong việc hành hình vợ chồng Trần Quang Diệu & Bùi Thị Xuân -- hai dũng tướng của Tây Sơn -- và gia đình (mẹ già và con gái). Nội dung của các điện thư hoặc có ý hỏi tôi sự thật có đúng như vậy không, hoặc tỏ ra đồng ý với tác giả, chê trách vua Gia Long tàn ác. Bài viết này xin xem như một câu trả lời, sự thật lịch sử là một kinh nghiệm chung ở đời…”
 
ĐÔI NÉT LỊCH SỬ
 
Sau 25 năm chiến đấu kiên trì và gian khổ, ngày mồng 3 tháng 5 năm Tân Dậu (13/6/1801) Nguyễn Vương (vua Gia Long) tái chiếm kinh đô cũ Phú Xuân, đuổi vua tôi Cảnh Thịnh chạy dài ra Bắc. Một năm sau, ngày mồng 2 tháng 5 năm Nhâm Tuất (1/6/1802), tuy chưa chính thức lên ngôi hoàng đế (1) nhưng theo lời đề nghị của bầy tôi, vua ban hành niên hiệu Gia Long, mở ra một triều đại mới của nhà Nguyễn. Vào đầu thế kỷ XX, vua Khải Định đã chọn ngày này (mồng 2 tháng Năm âm lịch) làm ngày quốc khánh của nước Đại Nam, đặt tên là ngày Hưng quốc khánh niệm. Những ai ở lứa tuổi trên 70 ở Trung kỳ, từng cắp sách đến trường có thể còn nhớ đôi chút về ngày này, nhất là ở Huế. Đó là ngày mừng đất nước thống nhất. Niên hiệu Gia Long bao hàm trong ý nghĩa đó -- vua muốn nói ông là người đã đi từ Gia Định thành tới Thăng Long thành để thống nhất đất nước.
(Võ Hương-An, Thăng Long và Gia Long, 

www.khoahoc.net/baivo/vohuongan/310708-thanglongvagialong.htm)
 
Ngay sau khi chiếm lại Phú Xuân và trong khi vua Cảnh Thịnh của Tây Sơn đang còn làm chủ ở miền Bắc thì Nguyễn Vương đã cho «Phá hủy mộ giặc Tây Sơn Nguyễn Văn Huệ, bổ săng, phơi thây, bêu đầu ở chợ » (Thực lục I, tr.473).
 

ÔNG HOÀNG PHẾ LIỆU - Truyện ngắn của Trần Duệ

                   

Chiếc xe tải gầm rú, thở phì phò như trâu kéo gỗ nhưng chẳng làm ai chú ý, bởi họ đã quá quen với cái âm thanh quái lạ này. Chiếc xe tải đã bong tróc, rỉ sét, nhiều mối hàn và đủ các loại ốc vít, nhưng hầu như tất cả mọi sự gá lắp đều lỏng lẻo, khiến mỗi dao động đều tạo ra những âm thanh ồn ào tới mức người ngồi trên xe muốn nói chuyện với nhau phải quát lên như cãi vã.
Người ta gọi chủ xe là ông Hoàng phế liệu.

CHỊ TÔI – Thơ Hồ Dzếnh

   

Ngày xưa còn nhỏ ngày xưa

Tôi đeo khánh bạc lên chùa dâng nhang

Lòng vui quần áo xênh xang

Tay cầm hương nến đình vàng mới mua

Chị tôi vào lễ trong chùa

Hai chàng trai trẻ khấn đùa hai bên

“Lòng thành lễ vật đầu niên

Cầu cho tiểu được ngoài Giêng đắt chồng”

Chị tôi hai má đỏ hồng

Vùng vằng suýt nữa quên bồng cả tôi

Tam quan mái ngói chị ngồi

Chị nghe đoán quẻ chị cười luôn luôn

Quẻ Thần mắt thánh mà khôn

Số này chồng đắt mà con cũng nhiều

Chị tôi nay đã xế chiều

Chắc còn nhớ mãi những điều chị mơ

Hằng năm tôi đi lễ chùa

Chuông vàng khánh ngọc ngày xưa vẫn còn

Chị ơi thấy vắng trong hồn

Ít nhiều hương phấn khi còn thơ ngây

Chân đi đếm tiếng chuông chùa

Tôi ngờ năm tháng ngày xưa trở về.

 

                                        Hồ Dzếnh

Theo Trong từng câu chữ

NGUYỄN BÍNH CƯỚI BỐN ĐỜI VỢ NHƯNG KHI CHẾT LẠI "TỨ CỐ VÔ THÂN" - Mê Đọc Sách

Trong cuộc đời truân chuyên lang bạt từ bắc chí nam của mình, Nguyễn Bính đã có 4 người vợ và 4 người con. Nhưng khi ông qua đời vào ngày cuối năm thì không có người thân nào bên cạnh.

Người vợ đầu là bà Nguyễn Hồng Châu, là mối tình sét đánh của Nguyễn Bính trên đường ông đi công tác ở miền Tây. Ngay từ lần gặp đầu tiên, Nguyễn Bính đã sững sờ, choáng váng trước vẻ đẹp của bà và đem lòng yêu. Họ có với nhau một người con gái đặt tên là Nguyễn Bính Hồng Cầu.

CHO NGÀY TINH KHÔI, MỘNG SEN – Thơ Tịnh Bình

                        

      

CHO NGÀY TINH KHÔI

 

Sớm mai thả gió về trời

Gửi theo mây trắng nụ cười vô ưu

Trái tim thoát khỏi ngục tù

Không sân giận với oán thù sầu thương

 

Sớm mai gửi một nhành sương

Trong veo giọt lệ vô thường tử sinh

Lặng yên trước ánh bình minh

Buồn vui tan hợp chỉ mình mình hay

 

Đường trời gửi cánh chim bay

Nắng hồng ai thắp qua ngày bão giông

Đường trần sắc sắc không không

Có không cũng bởi tại lòng chấp vương

 

Giọt từ chan rải mười phương

Sen miền tịnh độ cúng dường Như Lai

Dọn lòng trước những sớm mai

Nguyện mong trọn vẹn một ngày tinh khôi...

 

ĐÁM MÂY BAY LẠC QUA NÚI ĐÈO SƯƠNG - Trần Vấn Lệ

Một hôm tôi về ghé thăm trường cũ... Tôi đứng chỗ đó - cây khuynh diệp xưa... Bao nhiêu nắng mưa không là Quá Khứ!  Lệ tôi vẫn nhỏ xuống cỏ sân trường... Nghe yêu nghe thương trái tim dồn dập!
 
Tôi đứng như nấp - nhìn bà Cai đi cầm xấp giấy gì (chắc đến từng lớp?).  Văn thư ngộp ngộp... Thời nào...thào nời!  Tôi nhớ những lời tôi nói hồi đó. khi bà Cai vô... học trò vô tư cười cười quen thuộc!  Các em đi học... là để ăn quà.  Quán trường không xa... có khi ăn chịu!  Một thời khó hiểu sao mà quá thương!
 
Một thời khói sương mưa nương triền núi, Đà Lạt lủi thủi ông Thầy trở về!  Muôn dặm sơn khê hai dòng nước mắt.  Chao ôi Hạnh Phúc mình còn... mình còn áo bay... mình còn tóc bay... những em trò cũ!  Tiếng chuông trường hú...dập dồn dập dồn...
 
*
Tôi thật có buồn:  Không ai chào hỏi!  Tôi nào có nói lời chào ai đâu?  Tôi là tôi sao, người đi trên lộ - tôi dừng chỗ đó (mỏi chân thì dừng).  Tôi ngó ngôi trường.  Ngó rừng.  Ngó núi. Bắt làn gió thổi hít phấn thông vàng...
 
Đà Lạt mênh mang...
Đà Lạt Yêu Quý!
Ôi hai Thế Kỷ... Con tàu tốc hành!
Tôi từ tóc xanh bây giờ tóc bạc.
Đám mây bay lạc qua núi đèo sương...
 
                                                                                     Trần Vấn Lệ

TÌNH ANH LÍNH CHIẾN – Đinh Hoa Lư

 

          

Xuyên lá cành trăng lên lều vải

Lòng đất ấm thương tình đôi mươi

Thương những người mạch sống đang khơi

Đang tìm một cuộc đời cho lòng vơi nét phong sương...

                (Tình Anh Lính Chiến/ Lam Phương 1959)

      

                   

Nhớ sao những ngày nhỏ dại, khoảng vào đầu thập niên cứ nhớ mẹ tôi mỗi lần đi buôn bán đường xa về lại ậm ừ hát những câu trong bài hát thân yêu này.

BÀN TAY EM ANH NẮM ÔI BÀN TAY TRONG MƠ – Trần Vấn Lệ

Miền Đông Mỹ đang bão, miền Tây Mỹ gió thôi...Chuyện buồn, vui, thế, thời - Thời Sự và Thời Tiết.
 
Chim Cardinal có biết... bèn bay qua miền Tây.  Kìa chúng đậu trên cây / oằn nhánh, trái chín rụng...
 
Chim hót nhỏ hơn sóng... Biển động, nghe buồn buồn...Nhiều người đón bà con / chạy tránh bão, thương quá...
 
Nước Mỹ là nước lạ, ngả xuống rồi đứng lên... giống những cuộc biểu tình, ồn ào rồi... giải tán!
 
Mỹ không có Cách Mạng... bởi nó mới hàng ngày, dân chúng đều đổi thay / áo quần và xe cộ...
 
Người Việt mình có khổ... vì phân tán nhiều nơi.  Gặp nhau, yên thì cười, tránh bão nước mắt chảy...
 
Năm mươi năm như vậy!  Nói được hết nỗi lòng, thấy rõ cái Có, Không... là thấy còn Sông Núi!
 
*
Bầy Cardinal đắm đuối, cạ đầu, rúc mỏ nhau... Tôi nghĩ đến đồng bào: chúng mình thì tan tác...
 
Trùng phùng trong chốc lát, thương yêu nhau ngàn năm... Tôi nói thế, khi cầm bàn tay ai, đố đó...
 
Ơ này cô em nhỏ, ngày xưa... Đà Lạt xưa...
Ngày xưa có gió mưa, có nắng hoa cười nụ / anh mừng em cô Tú... Tú... Tài Hoa của anh!
 
Bây giờ em Houston, trời đang bão, buồn lắm... Bàn tay em, anh nắm, ôi bàn-tay-trong-mơ!
 
                                                                                       Trần Vấn Lệ

KỶ NIỆM XA XƯA VÀ CHÙA SẮC TỨ TỊNH QUANG TỰ QUẢNG TRỊ CŨ – Đinh Hoa Lư

Kính nhớ hương hồn Ngoại tôi
 
Bài này tác giả đăng lại lên đây, để lưu dấu hình ảnh của một mái chùa Sắc Tứ Tịnh Quang khác với hôm nay. Ngày xưa hình ảnh Chùa Sắc Tứ Tịnh Quang Tự là một hình ảnh tiêu sơ xung quanh hoang vắng, vài ngôi làng thưa thớt xa xa. Nửa thế kỷ qua nhanh, Ái Tử bây giờ là thị trấn đang ào ạt xây dựng, ngôi chùa lịch sử nay phải lọt vào giữa chốn nhà cửa, công sở dinh thự náo nhiệt khác thường.
 

NGHĨ VỀ ''THUYỀN" TÁC PHẨM CỦA NGUYỄN ĐỨC TÙNG - Lê Phước Sinh

    

Có một thời

số bạn thế hệ Tôi

không đi lên Rừng

thì trôi ra Biển

Rừng đánh bạt niềm tin

để kéo Biển sóng gào.

 

LÊ PHƯỚC SINH

KỶ NIỆM VỚI BÙI GIÁNG - Trinh Anh Khoi

Bùi Giáng là người có biệt tài, hẳn rồi. Nhưng tài của ông, không chỉ trong thi ca, và cái "cuồng" của ông, không chỉ trong cõi người, đã là những chi tiết không cần nhìn ngắm tách biệt. Bài viết của nhà văn Mai Thảo.

Loạt bài Đi Vay Người Có Chữ

Bài viết 3: Kỷ Niệm Với Bùi Giáng

Bùi Giáng rong chơi chân đất cùng nhà thơ Lê Minh Quốc, người vẫn luôn tự hào rằng mình là người đàn ông đẹp trai nhất thế giới!

 
Nhiều buổi chiều Sài Gòn, tôi (Mai Thảo - TAK chú thích) chẳng còn có thể nhớ đích xác vào những năm nào, đâu như năm 1962, đâu như năm 1965 (Nếu sai, nhờ hai anh Cung Tiến, Phạm Công Thiện nhớ lại dùm cho), tôi thường được mời tới những họp mặt ăn nhậu trên căn lầu ngăn nắp, thoáng mát của thầy Thanh Tuệ ở đường Lý Thái Tổ. Mỗi họp mặt với Thanh Tuệ, hồi đó là giám đốc của nhà xuất bản An Tiêm và còn là nhà sư trẻ tươi tắn chưa cởi áo hồi tục, thường vì một cuốn sách. Một cuốn sách mới, vừa in xong chưa ráo mực. Và trước khi gửi sách vào nắng mưa đời, họp mặt An Tiêm với thân hữu là một tiệc rượu tác thành cho sách.
 

VÀI LỜI VỚI ANH LA THUỴ NGƯỜI TẶNG SÁCH - Trương Công Hải

La Thụy, một đồng môn không quen nhưng biết, do đọc bài của anh trên facebook.             
Nhận được tập tạp luận Chữ Nghĩa Văn Chương của anh khi đang ngồi café, mấy bạn cứ chuyện trò, còn tôi thì tranh thủ đọc, lướt vội.
Sách do Hội Nhà Văn xuất bản, trình bày không hoa hoè, giản đơn nhưng đẹp.
 

“KHOAN DUNG” VÀ “VỊ THA” - Lê Trọng Nghĩa, Tiếng Việt giàu đẹp

Hình ảnh: Hiểu Nghi

“Khoan dung” và “vị tha” là hai từ thường đi chung với nhau và vì vậy hay bị hiểu lầm là hai từ đồng nghĩa. Sự hiểu lầm này đôi khi còn đến từ việc đánh đồng “tha” trong “vị tha” với “tha” trong “thứ tha”. Nhưng thực tế có phải như vậy không? Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu trong bài viết lần này.

Về “khoan dung” và “vị tha”, Từ điển tiếng Việt của Viện Ngôn ngữ học giảng như sau:

“Khoan dung (động từ): Rộng lượng tha thứ cho người có lỗi lầm. Cảm hoá bằng sự khoan dung. Tấm lòng khoan dung”.

“Vị tha (tính từ): Có tinh thần chăm lo một cách vô tư đến lợi ích của người khác, có thể vì người khác mà hi sinh lợi ích của cá nhân mình. Lòng vị tha. Chủ nghĩa vị tha”.

Thực tế, cả “khoan dung” và “vị tha” đều là từ Hán Việt. “Khoan dung” vốn được viết bằng Hán tự là 宽容, trong đó “khoan” (宽) có nghĩa là “rộng rãi”, còn “dung” (容) có nghĩa là “chứa, đựng” (chính là “dung” trong “dung tích”, “dung chứa”…). Vậy “khoan dung” hiểu thuần ra là “có sức chứa lớn”, từ đó mới có nghĩa bóng “rộng lượng tha thứ lỗi lầm”. Còn “vị tha” vốn được viết bằng hai chữ Hán 爲他 trong đó “vị” (爲) là “vì”, “bởi vì” còn “tha” (他) có nghĩa là “khác, việc khác”. “Vị tha” như thế được hiểu thuần là “vì người khác”.

Như vậy, “vị tha” là “sống vì người khác” (trái với “vị kỷ” - sống chỉ vì bản thân mình), chứ không liên quan gì đến “khoan dung”, vốn là “rộng lượng tha thứ lỗi lầm”, dù đôi khi việc rộng lượng thứ tha cũng phảng phất nét nghĩa “vì người khác”.

                                                                                  Lê Trọng Nghĩa