“TRÌ THƯỢNG”, THƠ BẠCH CƯ DỊ - Đỗ Chiêu Đức

                                            

                                  TRÌ THƯỢNG (TRÊN AO)

        
Sau những người đẹp, những nàng xuân nữ hái sen tình tứ, bây giờ thì ta đọc một bài hái sen của các cô cậu mới lớn nhé!
                      

      池上                     TRÌ THƯỢNG

         白居易                         Bạch Cư Dị

小娃撐小艇，     Tiểu oa sanh tiểu đĩnh,

偷採白蓮回。     Thâu thái bạch liên hồi.

不解藏蹤跡，     Bất giải tàng tung tích,

浮萍一道開。     Phù bình nhất đạo khai.

* CHÚ THÍCH:
 
    - Tiểu Oa 小娃 : có thể là Bé Trai hoặc Bé Gái. Nhưng thường dùng để chỉ bé Gái, vì chữ OA 娃 có bộ NỮ 女 bên trái.
    - Sanh 撐 : chèo, chống.
    - Tiểu Đĩnh 小艇 : Chiếc Xuồng con.
    - Thâu Thái 偷採 : Hái lén, Hái trộm.
    - Bất Giài 不解 : là Không biết, Không hiểu.
    - Phù Bình 浮萍 : là Bèo nổi trên mặt nước.
    - Nhất Đạo 一道 : là Một đường , Một lằn.
                  
* NGHĨA BÀI THƠ:
 
TRÊN AO
                                             
Một cô (cậu) bé con chống một chiếc xuồng con con. Len lén hái trộm sen trắng trong ao đem về, vì quýnh quáng và không biết cách che đậy dấu vết, nên còn để lại một lằn bèo trên ao sen do chiếc thuyền nhỏ đi qua.
       
Dấu đầu lòi đuôi, ăn vụng mà không biết chùi mép, người ta trông vào sẽ biết là mình vụn trộm ngay. Cái cô bé nầy mới ngây thơ và dễ thương làm sao! Cụ Tản Đà nhà ta đã diễn Nôm bằng Lục bát rất hay là:
                

Người xinh bơi chiếc thuyền xinh,             

Bông sen trắng nõn trắng tinh hái về,                 

Hớ hênh dấu vết khôn che,              

Trên ao để một luồng chia mặt bèo!

 

       
* DIỄN NÔM:
                   

TRÌ THƯỢNG

                                  

Bé chống xuồng tẻo teo,              

Sen trắng lén hái theo.              

Chẳng biết che dấu vết,              

Để lại một lằn bèo!

 
Lục bát:
              

Bé con chống chiếc xuồng con,             

Lén hái sen trắng nỏn non chống về.              

Ngây thơ không biết dấu che,              

Để lại một rẻ nước bèo chia hai!                                         

           Đỗ Chiêu Đức diễn Nôm

                            
Năm Thái Hòa thứ 9 (835), Bạch Cư Dị nhậm chức Thái Tử Thiếu Bảo Phân Ty ở Đông Đô Lạc Dương. Một hôm đi dạo trên một bờ ao, trông thấy một vị sư đang đánh cờ trên bờ ao và một cô bé chống xuồng hái trộm sen dưới ao. Xúc cảnh sinh tình, ông mới viết nên 2 bài thơ : Một tĩnh một động. Bài số 2 ta đã đọc ở trên rồi, dưới đây là bài số 1:

 

池上  其一             TRÌ THƯỢNG   Kỳ 1
        白居易                             Bạch Cư Dị

山僧對棋坐，        Sơn tăng đối kỳ tọa,

局上竹蔭清。        Cục thượng trúc ấm thanh.

映竹無人見，        Ánh trúc vô nhân kiến,

時聞下子聲。        Thời văn hạ tử thinh.

 

* CHÚ THÍCH:
 
    - Sơn Tăng 山僧 : là Ông thầy chùa tu trong núi, là Sư núi.
    - Cục Thượng 局上 : là Trên bàn cờ.
    - Trúc Ấm Thanh 竹蔭清 : ẤM 蔭 là Bóng râm, THANH 清 có ba chấm Thủy 氵bên trái, là THANH LƯƠNG 清涼 là mát mẻ thanh tịnh; nên TRÚC ẤM THANH là Bóng tre mát mẻ yên tịnh.
    - Ánh Trúc 映竹 : ÁNH 映 là Chiếu rọi, ở đây có nghĩa là Rợp bóng, nên ÁNH TRÚC là Bị rừng trúc rợp bóng nên khuất lấp.
    - Hạ Tử 下子 : Đặt con cờ xuống để đi một nước cờ.
 
* NGHĨA BÀI THƠ:
                         
TRÊN AO
      
Một nhà sư trong núi đang ngồi đối diện trước bàn cờ. Bóng trúc mát mẻ che phủ làm khuất lấp bàn cờ nên người ngoài không trông thấy, chỉ thỉnh thoảng nghe được tiếng quân cờ được đặt xuống bàn cờ mà thôi!
 
Quả là một cảnh tượng tiêu dao tự tại vô cùng thanh tịnh của những bậc tu hành. Ít nhất phải có 3 nhân vật trong bài thơ : Nhà sư phải đánh cờ với một người nào đó nữa, một nhà sư khác hay một cư sĩ nào đó, chả lẽ đánh cờ một mình, và một người thứ ba nào ở gần đó mới nghe được tiếng con cờ đặt xuống bàn cờ ! Tuy ít nhất phải có đến 3 người, nhưng không gian lại hoàn toàn tĩnh lặng, tĩnh lặng trong bóng tre râm mát, tĩnh lặng đến đỗi nghe được tiếng quân cờ đặt xuống bàn cờ. Không không sắc sắc, tựa sắc nhưng không, tựa không mà sắc ! Nếu như không thỉnh thoảng nghe được tiếng quân cờ, thì như không có ai đang đánh cờ ở đó cả!       
Chỉ  時聞下子聲 Thời văn hạ tử thinh mà thôi!               

 

DIỄN NÔM:
                     

TRÌ THƯỢNG

                 

Bàn cờ sư ngồi đó,                

Bóng tre râm mát bờ.                 

Rừng trúc không người thấy,                 

Thỉnh thoảng tiếng quân cờ!

 

Lục bát:
               

Bàn cờ trước mặt sư ngồi,                    

Bóng tre râm mát im hơi ven bờ.               

Rừng tre lặng ngắt như tờ,                 

Họa hoằn điểm nước quân cờ nhẹ đưa!                                        

                     Đỗ Chiêu Đức diễn Nôm

       
Hẹn bài dịch tới !
 
                                                                                     杜紹德
                                                                                Đỗ Chiêu Đức